Չարենց

Չարենց

Չարենցի ծնողները հակում ունեին իրենց երեխաների ապագան որոշելու և ցանկանում էին, որ Չարենցն էլ առևտրական դառնա։ Կարսը` Չարենցի ծննդավայրը ինքնատիպ էր, տարբեր մշակույթներով լցված։ Նրա պատանի տարիքում լեհաստանից եկավ մի գրող ով նրան ծանոթացրել իր որդու հետ և նրան տալիս էր գրքեր կարդալու։ Չարենցը այդ հասակում կարդում էր այնպիսի գրքեր, որոնք հասուն տարիքում են կարդում և ըմբռնում։ Գիրք տպելը այդպիսի քաղաքում այն էլ այդ ժամանակ իսկական հերոսություն էր և այն լույս տեսավ Եղիշե Չարենց անունով։ Նա Չարենց ազգանունի բացատրությունը տվեց այն, որ սկսնակներին հանրությունը չի ընդունում և անվանում է չար, նորարարներին և այդպիսի մարդկանց։ Չարենցը ուներ փախչելու, դեգերելու հակում։ Հատկապես այդ ժամանակաշրջանների իրադարձությունների ժամանակ սուտ պատրվակով “փախավ” Երևան որպեսզի ատամագրվի այդտեղի կամավորական ջոկատներին։ Նա ուներ լուրջ մղում և ոգևորություն հայրենիքը փրկելու։ Նա բախվեց դաժան իրականությանը և տարավ ցնցումներ կորցնելով իր ընկերներին։ Մայրը տեսնելով նրա տարած ցնցումները ցանկացավ, որ նա գնա Մոսկվա և ընդունվի համալսարան։Նա ընդունվեց համալսարան, դա ժամանակի հայտնի և կարևոր համալսարաններից էր։ Չարենցի երկրորդ գիրքը` “Ծիածան”-ը նվիրված էր Կարինե Քոթանջյանին։ Չարենցը ընդունեց հեղափոխությունը,այն հույսով, որ իր երկրում լույս կձագի։ Հետագայում Նա կատարում է իր կյանքի ընթացքում ամենատարօրինակ ընտրություններից մեկը` որոշում է գնալ հեռավոր գյուղ և զբաղվել ուսուսչությամբ։ Այդ տարիներին նա գրեց իր երկու կարևոր պոեմները` “Սօմա”-ն և “Ամբոխները խելագարված”-ը։ Այդ տարիներին նաև զուգադիպվեց հայոց պետականության վերականգմանը ինչին Չարենցը այդքան տենչում էր։ Չարենցը դարձավ հայտնի։ 1919 թվականին կրթության և արվեստների նախարար Նիկոլ Աղբալյանը տարբեր խմբագրություններից գտել էր Չարենցի գրքերը, շատ հավանել և կազմակերպել մի հրաշալի երեկո այդ առիթով։ Նիկոլայը նրան ծանոթացրցլ Արմենուհու հետ ով պետք է հոգ տաներ նրա մասին։ 1921 թվականին հայկական ազգային բանակի սպայական ձերբակալություններ տեղի ունեցան և նրան հաջողվեց մի քանի մտավորականների փրկել մահից։ Այդ նույն թվականին նա ամուսնացավ Արփենիկ Տեր-Աստվածատրանյանի հետ, ով հերոսական կին էր։ Չարենցին Մյասնիկյանը ուղևորել էր Եվրոպա քաղաքական կողմից ներկայացնելու Հայաստանը։ Ահա Եվրոպայից վերադառնալով նա շատ ոգեշնչված էր։ Օգոստոսին Չարենցը Արփենիկին ճանապարհից Լենինգրադ։ Նա մի անգամ տեսավ Սարգիս Այվազյանի դստերը։ “Գռազ” եկավ իր ընկերների հետ, որ եթե նա իր առաջարկությանը չհամաձայնի նրան կսպանի։ Եվ ահա մի քանի անգամ փորձելուց և մերժվելուց հետո նա արեց իր ասածը։ Ինչի համար նրան տվեցին 8 տարվա ազատազրկում խիստ ռեժիմի պայմաններում։ Այդ նույն դատարանը դարձրեց 8 տարին 3 տարի հաշվի առնելով, որ` Չարենցը մեծ բանաստեղծ է, ունի առողջական խնդիրներ և հասցրած վերքը աննշան էր։ Ընկերներին այլ ընտրանք չէր մնում և նրանք հեռագիեցին Արփենիկին, որպեսզի նա շատպ գա Երևան։ Նոր տարվա օրերին շատ ցավալի դեպք պատահեց և սուր ցավերի պատճառով Չարենցի կնոջը տեղափոխվեցին հիվանդանոց։ Դժբախտաբար հենց Նոր Տարվա գիշերը Արփենիկը վախճանվեց։ Չարենցը փոխվել էր, նա արդեն շատ բան էր տեսել։ Առողջական խնդիրներից ելնելով Չարենցը հայտնվեց հիվանդանոցում և նրան առաջաին անգամ ներարկեցին։ Դրանից հետո նրա մոտ կախվածություն սկսեց ներարկիչներից։ 1928 թվականին նա աշխատանքի անցավ հրատարակչության մեջ և այդտեղ էլ աշխատեց մինչև 1935 թվականը։ Տպագրում էր և մեծն ստեղծագործողներին և սկսնակներին։ Չարենցին ընկերները շատ էին համոզում նոր ընտանիք կազմել, բայց նա փոքր իսկ ցանկություն չուներ դրա մասին լսելու և միշտ մերժում էր։ Եվ բոլորը զարմացած մնացին, երբ իմացան որ Չարենցը հանկարծ հանդիպել է Մոսկվայից եկած մի աղջկա, որի անունը Իզաբելլա էր և հրապուրվել նրանով։ 1931 թվականին նա ամուսնացավ նրա հետ և ունեցավ 2 աղջիկ։ 1933 թվականին տպագիեց իր “Գիրք ճանապարհի” գրքերի գիրքը։ 1936 թվականին Խանջյանը սպանվում է։ 1937 թվականին բանտում գրեց մի պոեմ, որտեղ ներկայացնում էր Ստալինին։ Նա բանտում մնում է մինչև նույն թվականի նոյեմբերի 27-ը։ Չարենցը մտահոգվում էր իր ձեռագրերի համար։ Հետո իր կինը հայտնաբերում է վերնաշապիկին գրված բանաստեղծությունը, որը հանձնվում է Ռեգինա Ղազարյանին։ Դրանից հետո նաև ձերբակալում են կնոջը։ Փոքր երեխայի խնամքը հանձնարարվում է տատին իսկ մեծը տեղափոխվում է մանկատուն։ Կնոջը ձերբակալելու հետո Չարենցին այլևս այցելող չի լինում։ Նա շատ ծանր առողջական վիճակ ուներ և բանտում պահելուց հետո տեղափոխեցին Երևանի բանտի հիվանդանոցը։ Երբ նա իրեն անհանգիստ էր պահում մորթի բացակայությունից նրան պարզապես կապում էին մի տեղից, որպեսզի հանգստանա։ Այդպիսի տապառանքով նա մահացավ։ Եվ ինչպես նա կանխատեսում էր ամբողջ քաղաքով տարածվեց մահվան լուրը, նույնիսկ իր թշնամիները ծանր տարան։ 17 տարի շարունակ արգելանքի տակ էին նրա գործերը, բայց 1854 թվականին նա “հարություն առավ” և արդարացվեց, ինչից հետո տպագրվեցին իր գրքերը։ Իսկ նա տարածվեց, որպես մեծագույն հանճար, ով ավանդույթ թողեց։